จากกระบวนการทำธุรกิจของ Alexander Osterwalder ทำให้ “Business Model Canvas” หรือ BMC กลายเป็นแคนวาสโมเดลธุรกิจที่ทำให้เข้าใจภาพรวมของแบรนด์ที่สร้างขึ้นได้ว่าทำอะไร และทำไปเพื่อใครได้อย่างคุ้มค่า วันนี้ RAiNMaker จึงมีแคนวาสมาแจก พร้อม Case Study จากแบรนด์ดังด้วยว่าเขาวางแผน BMC กันอย่างไรบ้าง!
ซึ่งไม่ว่าธุรกิจที่ทำอยู่จะเป็นธุรกิจขนาดเล็ก หรือใหญ่แค่ไหน ก็ต้องมี Business Model Canvas เป็นของตัวเอง เพื่อให้มีทิศทางในการทำธุรกิจชัดเจน และทำให้แต่ละธุรกิจรู้ว่าต้องทำอย่างไรต่อไปกับสิ่งที่มี และโอกาสที่เข้ามาอย่างมีประสิทธิภาพ
ประโยชน์จากการใช้ Business Model Canvas
- ลดความซับซ้อน: โมเดลธุรกิจอาจมีความซับซ้อนเพราะองค์ประกอบที่หลากหลาย แต่ BMC จะช่วยแบ่งโมเดลแค่เฉพาะ 9 จุดสำคัญ และแสดงเป็นภาพทำให้เจ้าใจง่ายขึ้นโดยไม่หลงทางหากมีแผนธุรกิจที่ยาวนาน
- เพิ่มโฟกัสในการทำธุรกิจ: BMC จะช่วยให้คิด และทบทวนเกี่ยวกับองค์ประกอบแต่ละส่วนได้อย่างครอบคลุม เพราะก่อนจะสร้าง BMC ได้ ต้องผ่านการคิด และกำหนดองค์ประกอบของธุรกิจมาแล้ว
- ส่งเสริมการทำงานร่วมกัน: BMC เป็นเครื่องมือที่ถูกออกแบบมาเพื่อให้ทำงานร่วมกัน และสนับสนุนให้แต่ละทีมสามารถทำงานร่วมกันข้ามสายได้ และนำความเชี่ยวชาญของแต่ละทีมมาช่วยกันอย่างเต็มที่
- ทำให้ธุรกิจปรับตัวได้: เพราะสภาพแวดล้อมในโลกธุรกิจมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ทำให้ BMC รองรับความยืดหยุ่น และเปลี่ยนแปลง หรืออัปเดตได้ตามความจำเป็นตาามที่ได้เรียนรู้ หรือทดลองจนได้รูปแบบธุรกิจที่ต้องการ
- คุ้มต้นทุน: การสร้างแผนธุรกิจอาจใช้เวลานาน และมีค่าใช้จ่ายสูง แต่ BMC เป็นอีกทางเลือกที่คุ้มต้นทุน ไม่ต้องใช้ทรัพยากรเยอะ และใช้งานได้กับธุรกิจทุกขนาด โดยเฉพาะในช่วงเริ่มต้นธุรกิจ และมีงบประมาณจำกัด
โดย Business Model Canvas มีความยืดหยุ่นกับการเปลี่ยนแปลงมากกว่าที่หลายคนเข้าใจ เพราะไม่ว่าจะสร้างโมเดลธุรกิจใหม่ทั้งหมด นำไปเปรียบเทียบกับโมเดลเดิมที่มีอยู่แล้ว หรือปรับโมเดลใหม่เพื่อเพิ่มมูลค่าให้กับธุรกิจ ก็ทำได้ด้วยการแบ่งออกเป็น 9 ส่วนนี้
- Customer Segments: เซกชันที่ใช้วิเคราหะ์กลุ่มเป้าหมายหลักของธุรกิจ เพื่อหา “Top Segment” ว่าทำไมคนกลุ่มนี้ถึงให้ความสนใจในธุรกิจ หรือกลุ่มคนแบบไหนขายด้วยได้มากที่สุด เพื่อจะได้โฟกัสกลุ่มเป้าหมายให้ถูกกลุ่มมากขึ้น
- Value Propositions: การคิดวิเคราะห์เกี่ยวกับมูลค่าของธุรกิจว่าทำไมถึงมีคุณค่า หรือเหนือกว่าคู่แข่งเพราะอะไร หรือหากไม่มีคู่แข่งแล้วมีส่วนไหนที่ธุรกิจสามารถเติมช่องว่างในตลาดได้ ซึ่งขึ้นอยู่กับรูปแบบแต่ละธุรกิจด้วย
- Customer Relationships: ความเชื่อ และความภักดีที่กลุ่มเป้าหมายมีต่อแบรนด์ และธุรกิจ โดยทั้งหมดนี้เชื่อมโยงกับความสัมพันธ์ระหว่างธุรกิจ กับผู้คนที่เป็นลูกค้า แต่ฝั่งธุรกิจจะต้องหาวิธีโต้ตอบกลับด้วยว่าจะให้กลุ่มเป้าหมายมีส่วนร่วมกับกลยุทธ์ของแบรนด์อย่างไรบ้าง
- Channels: เมื่อกลุ่มเป้าหมายมั่นใจในสินค้า และบริการของแบรนด์แล้ว การจัดส่งก็เป็นองค์ประกอบสำคัญที่ควรดูให้ครอบคลุมทุกขั้นตอน ตั้งแต่ช่องทางการทำธุรกรรม ไปจนถึงการส่งมอบสินค้า ซึ่งควรมีการจำลองตั้งแต่ต้นจนจบเพื่อให้เห็นภาพการทำการขาย
- Revenue Streams: หลังจากลูกค้ามีการเชื่อมต่อระหว่างสินค้า และบริการแล้ว ต่อไปคือการวิเคราะห์ว่าธุรกิจควรมีคนกลางหรือไม่ หรือควรมีการติดตาม Cash Flow อย่างไรในธุรกิจนี้
- Key Activities: มีความแตกต่างจาก Value Propositions เพราะเป็นการระบุถึงกิจกรรมที่ทางธุรกิจทำแล้วสร้างมูลค่าให้กับแบรนด์ได้
- Key Resources: เหมือนกับ Key Activities แต่มีการโฟกัสไปที่เครื่องมือ ทรัพยากรที่มี และซัพพลายเออร์พิเศษที่ธุรกิจเข้าถึง และได้เปรียบกับคู่แข่ง หรือมีสิทธิบัตรที่นำความรู้ใหม่ ๆ มาใช้ได้
- Key Partnerships: การมีพาร์ตเนอร์เป็นสิ่งสำคัญ เพราะบางอย่างก็มีค่าใช้จ่ายสูงจนธุรกิจไม่สามารถจัดการด้วยตัวเองได้ ทำให้การหาพาร์ตเนอร์ หรือพันธมิตรเข้ามาจะช่วยแบ่งเบาในส่วนนี้ได้ เพื่อใช้เวลา และเงินให้คุ้มค่าที่สุด
- Cost Structure: การหาโครงสร้างค่าใช้จ่ายหลักในโมเดลธุรกิจ ไม่ว่าจะเป็นค่าธรรมเนียมคงที่ หรือเป็นต้นทุนผันแปรต่าง ๆ ที่นำมาพิจารณา พร้อมตรวจสอบต้นทุนที่คาดการณ์ไว้เปรียบเทียบกับต้นทุนจริงในการทำธุรกิจด้วย
Case Study: Business Model Canvas
Netflix
ตั้งแต่เปิดตัวในสหรัฐอเมริกาปี 1997 จนถึงปี 2006 Netflix เป็นเพียงแค่ที่เช่าแผ่นดีวีดีเท่านั้น จนปี 2007 ก็ได้เปิดตัวรูปแบบการสมัครสมาชิกซึ่งประสบความสำเร็จมากกว่าจนหาเส้นทางที่ใช่ของตัวเอง จนปัจจุบัน Netflix ได้กลายเป็นบริการสตรีมมิงกว่า 190 ประเทศทั่วโลกแล้ว
และตาม Business Model Canvas ของ Netflix ข้อเสนอที่สร้างมูลค่าให้กับธุรกิจที่สุด ก็คือการให้บริการความบันเทิงตามต้องการไม่ว่าผู้ชมจะอยู่ที่ไหน เพราะโมเดลธุรกิจนี้ช่วยให้เข้าถึงการรับชมได้มากกว่าหนึ่งอุปกรณ์ขึ้นไป เช่น โทรทัศน์, สมาร์ตโฟน และเดสก์ท็อป หรือคอนโซลเกม
โดย Netflix ประกอบด้วยแพ็กเกจที่หลากหลาย โดยเริ่มจากราคาประหยัดที่มีความละเอียด SD (480P) ที่จำกัดให้ใช้กับอุปกรณ์เดียว ไปจนถึงแพ็กเกจพิเศษที่มีความละเอียด Full HD (1080p) Ultra HD (4K) และ HDR (2160p) ทำให้ส่วนแบ่งตลาดของ Netflix ในตอนนี้ใกล้เคียงกับระดับสากลมากทีเดียว
แถมยังแซงหน้าผู้ให้บริการเคเบิล และช่องทีวีทั่วไปแล้ว และตอนนี้ก็มีการโฟกัสไปที่ Original Content จาก Netflix มากขึ้น เพื่อดึงดูดให้ผู้คนมาสมัครสมาชิกของตัวเองในการรับชม โดยโมเดลของ Netflix เน้นที่บริการตัวเองด้วยรูปแบบการสมัครสมาชิกแบบรับชมคอนเทนต์ได้ไม่อั้น เพราะอัลกอริทึมจะคอยเสิร์ฟคอนเทนต์ และเลือกขึ้นปกคอนเทนต์นั้น ๆ ตามความสนใจของผู้ชมแต่ละคนด้วย
นอกจากนี้ภาพยนตร์ที่ฉายในโรงภาพยนตร์ก็เริ่มลงบริการสตรีมมิงเร็วขึ้น รวมถึงคู่แข่งสตรีมมิงอย่าง Disney+, Amazon Prime, Max, Viu และ iQIYI ก็ยังคงทำให้สนามคอนเทนต์ค่อนข้างดุเดือด อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันตลาดสรีมมิงเถื่อนก็ยังคงเป็นที่ต้องการอยู่ ซึ่งน่าจะเป็นอุปสรรคที่น่ากังวลที่สุดของโมเดลธุรกิจนี้
IKEA
IKEA นับว่าเป็นธุรกิจที่โดดเด่นในเรื่องของเฟอร์นิเจอร์ที่สวย แข็งแรงทนทาน และราคาจับต้องได้ ตรงตามสไตล์ และพฤติกรรมของคนรุ่นใหม่ที่อยากแต่งบ้าน แต่ไม่อยากจ่ายค่าเฟอร์นิเจอร์ราคาแพง ซึ่ง IKEA ก็เป็นธุรกิจที่ตอบโจทย์ความต้องการของผู้บริโภคที่อยากมีเฟรอ์นิเจอร์ง่ายต่อการใช้งานในชีวิตประจำวัน และการประกอบ หรือ Custom เองได้ง่ายมาได้ดีโดยตลอด
ซึ่งในตอนนี้ IKEA มีสาขาหน้าร้านกว่า 50 ประเทศ และตลอดหลายปีที่ผ่านมาก็พัฒนาเรื่องโปรดัก รวมถึงการจัดวางโปรดักเวลาที่ผู้คนเดินไปซื้อเฟอร์นิเจอร์ด้วยตัวเองด้วย และเพราะการตามเทรนด์ มีการออกแบบเฟอร์นิเจอร์ที่ทันสมัยตามความต้องการของกลุ่มผู้บริโภคที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นครอบครัว วัยรุ่น หรือผู้สูงอายุ ทำให้ยังคงเป็นแบรนด์ Top of Mind ที่คนนึกถึงเรื่องเฟอร์นิเจอร์ (หรือไม่ก็อาจนึกถึงมีตบอล และเยลลี่อร่อย ๆ ก็เป็นได้)
AirBnb
ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา AirBnb นับเป็นบริษัทหนึ่งที่ใช้ประโยชน์จากแพลตฟอร์มของตัวเอง เพื่อเปลี่ยนแปลงการทำธุรกิจเดิม ๆ อย่างการใช้แพลตฟอร์มดิจิทัลในการจัดอันดับที่พัก เพื่อให้ผู้ที่ต้องการเช่าที่พัก และเจ้าของที่พักสามารถเชื่อมต่อ และเสิร์ชเจอกันได้ง่าย ๆ เพียงแค่การคลิกไม่กี่ครั้ง
และ AirBnb ไม่ได้ทำให้เข้าถึงเรื่องของที่พักเท่านั้น แต่ยังทำให้ผู้ที่มีพื้นที่เหลือสามารถพิจารณาเป็นเจ้าของที่พัก เพื่อสร้างรายได้พิเศษจากการเช่าพื้นที่ในช่วงระยะเวลาสั้น ๆ ได้อีกด้วย และในทำนองเดียวกันลูกค้าก็จะได้รับประโยชน์จากการได้ที่พักราคาถูก และเลี่ยงที่พัก หรือโรงแรมที่เป็นตัวเลือกราคาแพงได้
เช่นเดียวกับ Uber ฝั่ง AirBnb ก็เป็นอีกหนึ่งแรงผลักดันที่สร้างความเปลี่ยนแปลงในตลาดที่ทำธุรกิจอยู่ เพราะมีการเชื่อมต่อระหว่างนักเดินทาง และโฮสต์ได้ โมเดลธุรกิจนี้จึงทำให้มูลค่าของบริษัทสามารถแซงหน้าเครือโรงแรมขนาดใหญ่อย่าง Hyatt Hotels และ Marriott Hotels International รวมถึงสร้างผลกระทบอย่างมากในอุตสาหกรรมการให้เช่าและที่พักเลยทีเดียว
McDonald’s
McDonald’s คือ บริษัทระดับโลกที่สร้างรายได้มหาศาล และต้องการรูปแบบโมเดลธุรกิจที่มั่นคง แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าต้องเป็นรูปแบบโมเดลเดิมตั้งแต่ก่อตั้งบริษัทมา เพราะต้องดำเนินธุรกิจมาหลายทศวรรษ ทำให้ BMC ของ McDonald’s ต่างจากเดิมในปัจจุบัน และมีจุดแข็งในเรื่องของจำนวนแฟรนไชส์ทั่วโลก
จากร้านเบอร์เกอร์ร้านเดียวมุมถนน ในปัจจุบันต้องเผชิญกับความท้าทาย หรือโอกาสใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้นในตลาดคู่แข่งทั้งทางตรง และทางอ้อมที่ผู้บริโภคมีตัวเลือกเยอะ และหันมาใส่ใจเรื่องสุขภาพมากขึ้น ทำให้ McDonald’s มีความยืดหยุ่น และทะเยอทะยานมากขึ้นเช่นกัน เพื่อให้ยังคงอยู่รอดในตลาด Fast Food ท่ามกลางตัวเลือกอาหารสุขภาพ
ไม่ว่าจะเป็นการดำเนินธุรกิจใหม่หรือการเปิดตัวโปรดักที่บริษัทมีมานานแล้วก็ตาม การมี Business Model Canvas จึงยังคงเป็นเครื่องมือแกนหลักที่ใช้งานได้มาจนถึงทุกวันนี้ เพราะทำให้เข้าใจธุรกิจของตัวเอง และธุรกิจของคู่แข่งได้ง่ายขึ้น
แต่ถ้าจะให้ใช้งาน Business Model Canvas อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด ก็คงต้องอัปเดตแผนธุรกิจ ทำความเข้าใจการเปลี่ยนแปลงของเทรนด์ และผู้คนควบคู่ไปด้วยนั่นเอง
ที่มา: https://slidemodel.com/business-model-canvas/#header-4-7
